Nasreddin Hoca Nerelidir? 2

Hemen her Nasreddin Hoca yazarının "Hoca Sivrihisar'ın Hortu Köyü'nde doğmuştur" varsayımında ısrarlı olduğunu daha önce söylemiştik. Buna karşın, Anadolu'nun bazı kentlerindeki yerel araştırmacılar ise Hoca'nın kendi kentlerinde doğduğu yönünde fikir ileri sürerler. Kullandıkları veriler yeterince net olmasa da dayanakları genelde "Sivrihisar doğumludur" diyenlerinkinden daha güvenilmez değildir.

*

Bu günlerde konuyla ilgili özellikle iki araştırmacı öne çıkmaktadır. Bunlardan ilkinin adı Halit Erkiletlioğlu'dur ve Kayserilidir; ikincisi ise Veysel Semih Danişment'tir ve Sivaslıdır.

Bu iki değerli araştırmacının savlarını ve düşündüklerini arka arkaya verelim:

1- 

Nasreddin Hoca Kayserilidir:

Halit Erkiletlioğlu Kayserili yerel tarihçi. Geniş Kayseri Tarihi adlı eseri, www.kayserim.net adresli sitede tam metin yayımlanıyor. Okuduğunuzda yazarın bilgisini ve özenini takdir ediyorsunuz. Kitabın "Selçuklu Dönemi Eserleri" başlıklı bölümünde Nasreddin Hoca'nın lahdinden (mezar taşı olmalı) ayrıntılı olarak söz ediliyor: 

"Beyaz kalkerden, tezyinatlı bir lâhit olup, Selçuklu sülüsü ile yazılıdır. 1.08x24 m ebadında ve ayak ucu taşı kırılmış vaziyettedir."

Erkiletlioğlu'nun bu çalışması çeşitli gazetelerde de haber olmuş.

*

Öncelikle adı geçen lahdin görüntüsünü ve Erkiletlioğlu'nun okuyuşuyla üstünde yazanları verelim.

Kayseri'deki sözü edilen Nasreddin Hoca mezar taşı

Arap harfleriyle Türkçe olarak şöyle:

هذا كبر المرحوم المغفور السعيد الشهيد نصرالدين خواجا بو جو ... شهر صفر سنة احدى و عشر و ستهايه

Erkiletlioğlu güncel Türkçe'ye şöyle aktarmış:

Bu kabir; rahmetli, bağışlanmış, mübarek ve şehit Nasreddin Hoca (kırıktır)'nındır. 611 (1214) yılının Safer ayında ölmüştür.

*

Burada ilginç olan, lahit üzerindeki yazıyı herkesin farklı okuyor olmasıdır.

Lahdi aslında 1940'ta dönemin Adana Müzesi Müdürü Naci Kum bulmuş, çözümlemiş ve tanıtmış. O, ilk önce, metinde geçen adı Nasreddin  (نصرالدين) olarak okumuş. Bölge tarihçisi İbrahim Hakkı Konyalı 1944'te Kayseri Müzesi'ni ziyaret edip taşı incelemiş ve oradaki adın Emüriddin (اميرالدين) olduğunu söylemiş. Hatta Müze Müdürü Kemaleddin Karamete bu okuyuşu onaylayıp müze tanıtım broşüründe değişiklik yapmış.

Halit Erkiletlioğlu ise Naci Kum'un okuyuşuna geri dönüp kitabedeki adın Nasreddin Hoca (نصرالدين خواجا) olduğunda ısrar ediyor.

Eski Türkçe biliriz, fakat kitabe okuma uzmanı değiliz, ama yine de okuyabildiğimiz kadarıyla sanki Erkiletlioğlu ısrarında haklı gibi, metinde anılan şahıs, Nasreddin Hoca (نصرالدين خواجا) olabilir.

Buna göre, bir Nasreddin Hoca da Kayseri'de yaşamış.

2- 

Nasreddin Hoca Erzincanlıdır:

Danişmendoğullarının soyundan geldiğini savlayan Veysel Semih Danişment ise, 800 yıllık Nakib-ül-Eşraf defterlerinden, İbn-i Bibi’nin Selçuknamesinden, vakıfnamelerden ve ailesinde bulunan ceylan derisine yazılı Danişmendli şeceresinden edindiği bilgilerle, Nasreddin Hoca'nın, 28. kuşaktan amcası olan Muhammed Danişmend Gazi’nin kardeşi Mengücek Hasan Gazi'nin torununun torunu Muhammed Muzaffereddin'in oğlu olduğunu söylüyor ve ekliyor:

“Nasreddin Hoca aslen o dönemde Erzincan'a bağlı olan Şebinkarahisar’da doğmuştur. Ancak Selçuklular'ın, Moğollar'a yenilmesi ile Akşehir'e götürülmüş ve Akşehir'de Moğollar tarafından esir tutulmuştur. Daha sonra ise zamanla halkın sevdiği ve benimsediği biri haline gelmiş, orada kalmıştır..”

Bulgularını kitaplaştırdığını söyleyen Danişment'in hiçbir belgesini görmüş değiliz, söylediklerinin ne kadarının doğru olduğunu bilmiyoruz. Yine de bu savın gerçeklik olma olasılığının yüksek olduğu inancındayız.

Eğer öyleyse, bir başka Nasreddin Hoca da Erzincan'da yaşamış demektir.

*

Bizim asıl beklentimiz Erzurum, Elazığ ve Adana gibi diğer Nasreddin Hoca kentlerindendir.

Çünkü Daşaş, Gakkoş, Adanalı şeref adları Ahi örgütlenmesinden bugüne kalan mirastır.

Önümüzdeki on yıl içinde yerel tarihçilerin kentlerindeki Nasreddin Hoca izlerini bulup bizimle paylaşacaklarından eminiz.

3- 

Milliyet / 19 Nisan 2013:

Nasreddin Hoca'nın Mezarı (Sivrihisar'da) Bulundu.

Oldukça bulanık ve yazılar neredeyse görünmez halde, yayınlanan aşağıdaki sanduka resminin üstündeki yazıları okumamızın olanağı yok. Savın doğru olup olmadığını bilmiyoruz. Yine de Hoca ile ilgili önemli bir gelişme olduğu için haberi paylaşıyoruz. Haber şöyle:

"Prof. Dr. Erol Altınsapan, Nasreddin Hoca'nın mezarının belirlenmesiyle ilgili gelişmeleri şöyle anlattı: 

Sivrihisar'da bulunduğu ve okunduğu iddia edilen
Nasreddin Hoca'nın mezar taşı. 

'50 yıl önce belediyenin yaptığı çalışmalar sırasında eski bir mezarlıkta taş sanduka bulunulup ilçedeki Ulucamii Kütüphanesi'nde muhafaza altına alınmış. Yapılan incelemelerde taşın Nasreddin Hoca'nın oğlu Ömer'e ait olduğu değerlendirmesi yapılmış. Bölgede arkeolojik kazı çalışması yaptığımız için bu taşın da fotoğraflarını çekmiştim. Tesadüfen benimle aynı üniversitede görev yapan Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Mehmet Mahur Tulum bu fotoğrafı bende gördü. Fotoğrafa baktı ve ardından da uzun süre yaptığı araştırma ve incelemeler sonucunda taşın Nasreddin Hoca'ya ait olduğunu belirledi." Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mehmet Mahur Tulum da açıklamasında 'Taşta 'Burada yatan kişi Şemseddin oğlu Nasreddin Hoca'dır' yazısı olduğunu belirledik. Nasreddin Hocamızın doğduğu, büyüdüğü ve öldüğü yer olarak Sivrihisar'ı kaydetmek doğru olacaktır' dedi."